Kwanza; pitia majukumu yako yote, na chagua yale ambayo utawajibika moja kwa moja.
Haijalishi una mizigo mingi kiasi gani kwenye maisha yako, kama ikitokea unakufa leo, hakuna mzigo hata mmoja ambao utaondoka nao. Na hata wale wanaokutegemea wewe moja kwa moja, hawatakufa na wewe. Hii ni kutaka kukuonesha ya kwamba, unahitaji kuwajibika na mizigo yako na wale wanaokutegemea pia, lakini isiwe kikwazo chako kuwa na maisha.
Hivyo hatua ya kwanza kabisa kwako kuchukua ni kupitia majukumu yako yote, pitia mahitaji ya wale wote ambao wanakutegemea wewe moja kwa moja. Kwa kila jukumu na hitaji, angalia lipi ni muhimu kabisa ambalo linakuhitaji wewe moja kwa moja ulifanyie kazi.
Angalia yapi ambayo yanaweza kufanywa na wengine, na angalia yapi ambayo yanaweza kusubiri kwa kuwa siyo dharura na wala siyo haraka.
Kama ni wazazi na ndugu wanaokutegemea, kama wapo ambao wana uwezo wa kujishughulisha, wape njia wanazoweza kujishughulisha nao pia, ili kupunguza utegemezi usio wa lazima. Kwa zoezi hili, utabaki na yale majukumu muhimu sana, ambayo siyo nje ya chakula, afya na elimu. Usije ukaniambia moja ya majukumu yanayokusubiri ni michango ya harusi au kuandaa sherehe sijui za nini. Hayo futa kabisa, kama uwezo wako hauruhusu usilazimishe, muhimu ni kuhakikisha mahitaji ya msingi kabisa ya kuwawezesha watu waendelee kuishi yanafikiwa.
Kwa zoezi hili utapunguza mzigo mkubwa sana, nakuambia hilo kwa sababu kwa jamii zetu, watu wakishajua fulani anaweza kutusaidia, basi kila aina ya shida watakayopata hawatafikiria mara mbili, bali wataileta moja kwa moja kwako. Sasa unapoweka vigezo vya mambo gani unaweza kusaidia kwa kipindi ambacho bado wewe mwenyewe hujakaa vizuri, watu watajifunza kuja kwako kwa yale ambayo ni muhimu zaidi.
Pili; kabla hujaanza kufanya jambo, lijue mpaka mwisho, na gawa majukumu madogo madogo ya kukamilisha.
Tabia ya kuanza mambo na kuachia njiani, kuanza mengine na kuachia njiani pia inatokana na kuanza mambo bila ya kujipanga vizuri. Wala haihusiani na kuwa na majukumu mengi au kipato. Kwa sababu kabla hujaanza jambo lolote, lazima uwe umeshaliona mpaka mwisho wake, umeshajua utafikaje pale, na pia kujipanga kwa tahadhari zozote. Usipate tu wazo, au kuambiwa tu kitu na kukimbilia kufanya, lazima ufanye tathmini, wewe mwenyewe unajijua hivyo lazima ujiangalie kwanza.
Kingine muhimu ni kutokuanza mambo mengi kwa wakati mmoja. Anza jambo moja kwa wakati, na nenda nalo mpaka mwisho wake, kabla ya kuanza jambo jingine. Ni bora kufanya mambo mawili na kuyakamilisha, kuliko kufanya mambo kumi na yote ukaishia njiani.
Anza yale ambayo unaona unaweza kumaliza, na kama huwezi subiri. Anza jambo moja kwa wakati, weka juhudi zako mpaka uone matokeo yake.
Tatu; weka fedha zako kwenye eneo ambalo huwezi kuzipata kwa haraka.
Ukisema unakusanya mtaji kwa kuweka fedha benki, niamini, hutafikisha huo mtaji, kwa sababu utakapopata shida kidogo, ni rahisi kwenda benki na kutoa fedha ili kutatua shida ile.
Lakini inapotokea tatizo na huna fedha benki, inakulazimisha wewe kufikiria njia nyingine za kulitatua. Kwa sababu hii, hakikisha hukai na fedha za mipango ya baadaye benki, badala yake ziweke kwenye maeneo ambayo huwezi kuzipata haraka.
Unaweza kuwekeza fedha yako kwenye maeneo ambayo siyo rahisi kuzitoa lakini pia haitakuchukua muda mrefu sana kuzitoa. Hivyo unaweza kuweka kwenye akaunti ya muda maalumu, yaani fixed deposit ambapo huwezi kutoa kwa kipindi fulani ambacho utaeleza, labda miezi mitatu, sita, tisa au mwaka. Pia unaweza kuwekeza kwa kununua hisa na vipande, ambapo uuzaji wake hauchukui muda mrefu sana kama uwekezaji wa maeneo kama ya majengo na ardhi.
Fedha unayopaswa kubaki nayo wewe ni ile ya matumizi yako, na ile ya dharura, iwapo lolote litatokea. Akiba nyingine, ziweke kwenye maeneo hayo.
Nne; jilipe wewe kwanza, kabla hata hujaanza kutumia kipato chako.
Huenda hatua hiyo ya tatu ikakushinda kwa sababu labda hufanikiwi hata kufikisha kiasi cha kuweza kuwekeza, kutokana na matatizo yanayokuwa yanakuandama mara kwa mara. Sasa hapo cha kufanya ni hichi, kila unapopata kipato chako, ondoa sehemu fulani ya kipato hicho, labda asilimia 10, au hata chini ya hapo, na iweke mbali kabisa. Chukulia kama ulinunua kitu na hivyo huwezi kuipata tena. Tumia ile iliyobaki kwenye matumizi yako na wategemezi wako. Usikubali kabisa kipato chako chote kitumike kwenye matumizi, hata kama una matatizo kiasi gani, weka pembeni hata elfu kumi, haitakuwa sawa na bure.
Tano; pambana zaidi, weka juhudi zaidi, teseka zaidi kwa muda mfupi kupunguza hayo ya sasa.
Pamoja na kufanya hayo hapo juu, kwa kuwa unajua matatizo yako ni yapi, unahitaji kuongeza kipato chako mara dufu. Kwa sababu hata kama utapunguza matumizi na yale ya wategemezi, itafika hatua huwezi kupunguza zaidi, watu lazima wale, na afya lazima zilindwe iwapo magonjwa yanatokea. Hivyo kilichobaki hapo ni wewe kutafuta njia zaidi za kuongeza kipato chako. Kama umeajiriwa anza biashara ya pembeni. Kama huwezi kuanza biashara kwa sababu yoyote, tafuta kitu unachoweza kufanya kwa muda wako wa ziada ili ulipwe zaidi.
Usiniambie una matatizo yote hayo halafu unaenda kazini asubuhi, unarudi jioni na kusubiri tena mpaka kesho, na jumamosi na jumapili na wewe unajiambia una weekend. Wewe unahitaji kupambana hasa, unahitaji ukitoka kazini upite sehemu nyingine ya kukuwezesha kuongeza kipato zaidi. Jumamosi na jumapili zinapaswa kuwa siku nzuri sana kwako.
Pambana, fanya kile ambacho unaweza kufanya, halali lakini, ili uweze kuongeza kipato chako, hata kama ni kwa kiasi kidogo sana. Wewe huna anasa ya kupumzika na kustarehe kwa sasa, unahitaji kuweka juhudi ili kuweza kutoka hapo ulipo.
